انسان دارای خواسته ها و حاجت های فراوانی است. گاهی انسان با خود عهد و پیمان می بندد وقتی حاجتش برآورده شد و به مقصودش رسید کار خیری را برای خدا انجام بدهد و یا اینکه کاری که انجام ندادن آن بهتر است را ترک نماید که در اینجا مفهوم نذر آشکار می شود. در واقع به آن کار خیر و یا ترک کار نادرست نذر گفته می شود.

فلسفه نذر

نذر ممکن است فلسفه ‌هاى گوناگونى داشته باشد که برخى از آن عبارتند از:

• رسیدن به مطلوب و برآورده شدن حاجت
• مقید بودن به بندگى خدا و تلاش در جهت رسیدن به مقام قرب الهی
• تقویت انگیزه در جهت سیر و سلوک معنوى
• نجات از مصایب و رویداد هاى سخت

اساسا نذر در امورى مجاز است که از نظر شرعی دارای برتری باشد. کاری که به خودی خود مستحب بوده ‌است، بر اثر نذر انجام آن واجب می ‌شود. برای مثال فرد می تواند خواندن نماز شب را که عملی مستحب است با نذر بر خود واجب ‌کند یا میهمانی گرفتن برای نیکوکاران که از نظر شرعی مستحب است با نذر واجب مى ‌گردد. براى سلامتى، قبولى در درس ها و به خیر گذشتن حادثه نیز نذر مانعى ندارد.

وفاى به نذر واجب است. ادای نذر که می تواند نذر مادی یا معنوی باشد، یک نوع سپاس و تشکر از خداوند و کسانی است که ما آن ها را واسطه قرار دادیم تا حاجتمان برآورده شود. طبیعی است که ما نیاز به نذر و واسطه داریم و منفعت آن به خود ما بر می گردد و گرنه ائمه (ع) هیچ گونه نیازی به پول ما، زیارات، ذکر ها و دعا های ما ندارند. در ادامه مطلب به انواع نذر و شرایط انعقاد نذر پرداخته می شود.

سابقه نذر

به لحاظ دیرینه شناسی، نذر دارای پیشینه بسیار زیادی در تاریخ زندگی انسان است. همواره انسان در طول تاریخ برای رسیدن به خواسته هایش از این ابزار استفاده کرده و با عهد بستن با خداوند، سعی کرده در جهت برآورده شدن حاجتش، رضایت معبود خود را جلب کند.

نذر سنتی است که مورد اهتمام تمامی انبیاء الهی و در میان امت‌ های پیش از اسلام هم بوده است. قرآن کریم داستان نذر همسر عمران، یعنی مادر حضرت مریم (س) را نقل می کند و در آیه ی 35 سوره آل عمران می فرماید: و به یاد آورید هنگامی را که همسر عمران گفت: (خداوندا آنچه در رحم دارم برای تو نذر کردم که آزاد و در خدمت خانه تو باشد. از من بپذیر که تو شنوا و دانایی)

و  همچنین در سوره مریم پس از نقل داستان تولد حضرت عیسی (ع)، در آیه ی 26 خداوند متعال به حضرت مریم (س) می فرماید: (هرگاه کسی از انسان ها را دیدی (با اشاره) بگو: (من برای خداوند رحمان روزه ای نذر کرده ام؛ بنابراین با کسی سخن نمی گویم.)

شرایط انعقاد نذر

شرایط انعقاد نذر سه مورد می باشد که عبارت است از:

• صیغه نذر: در انعقاد نذر، تنها نیت کردن کافی نیست و زمانی عمل به نذر الزامی است که صیغه نذر به عربی یا فارسی خوانده شود. این صیغه در زبان فارسی این چنین است: (برای خدا بر عهده من باشد اگر فلان حاجت و خواسته من برآورده شد، فلان کار را انجام می ‌دهم.) بنابراین اگر این صیغه به صورت شرعی آن گفته نشود، عمل به آن نذر ضرورتی ندارد. صیغه نذر احتیاج به قصد قربت دارد.

• متعلق نذر: منظور از متعلق نذر، آن چیزی است که نذر کننده متعهد می‌ شود آن‌ را برای خدا انجام دهد یا ترک نماید. انسان می‌ تواند انجام دادن کاری را نذر کند که از نظر شرعی برتری داشته باشد. مثلا نذر کند یک عمل مستحب یا واجب را انجام دهد (مانند اینکه نذر کند روزه بگیرد یا زیارت برود) و یا کار حرام یا مکروهی را ترک کند. بنابراین نذر ترک یک عمل مستحب یا واجب و یا انجام یک کار مکروه و یا حرام (مانند اینکه نذر کند سیگار بکشد یا غیبت کند)، باطل است.
• امکان انجام نذر: انسان کاری را می ‌تواند نذر کند که انجام آن در توانش باشد و بتواند هنگام رسیدن وقتش آن ‌را انجام دهد. بنابراین کسی که توان راه رفتن  ندارد، نمی ‌تواند نذر کند که با پای پیاده به کربلا برود و نذر او صحیح نیست. حتی اگر کسی در زمان نذر قادر به انجام آن باشد اما بعد از نذر از انجام آن عاجز شده باشد در این صورت نیز نذر باطل است.
• نذر کننده: هر فرد عاقلی که به سن تکلیف رسیده باشد می ‌تواند نذر کند البته باید نذرش از روی اختیار باشد و قصد جدی هم داشته باشد.

انواع نذر

نذر بر دو نوع است:

• نذر مشروط: نذر مشروط یا نذر شکر است مانند این‌که انسان می‌ گوید: (اگر مریض من شفا یافت بر عهده من است برای خدا فلان کار را انجام دهم.) یا  نذر زجر است مانند این‌که می‌گوید: (اگر مرتکب فلان کار بد شدم بر عهده من باشد برای خدا فلان کار خیر را انجام دهم)
• نذر مطلق: آن است که انسان بدون هیچ قید و شرطی بگوید نذر می‌ کنم برای خدا -یا برای خدا است- بر عهده من باشد فلان کار خیر را انجام دهم یا فلان کار شر را ترک کنم.

کفاره نذر

اگر انسان از روى اختيار به نذر خود عمل نكند بايد كفاره بدهد، ولی در مورد این که کفاره نذر چیست و چه مقدار است، دو نظریه در بین فقها وجود دارد:

• کفاره افطار عمدی در ماه مبارک رمضان را دارد: یعنی يك بنده آزاد كند يا به شصت فقير طعام دهد يا دو ماه پى در پى روزه بگيرد.
• کفاره قسم را دارد: یعنی یک بنده آزاد کند یا به ده فقیر طعام دهد یا آن‌ها را بپوشاند و اگر از همه این‌ها ناتوان بود، سه روز پی در پی روزه بگیرد.

پس در این زمینه هر کسی باید به رساله مرجع تقلید خود مراجعه کند.

در زیر به نظر مراجع عظام تقلید در خصوص کفاره نذر اشاره شده است:

• امام خمینی (ره): آزاد کردن یک بنده یا اطعام 60 مسکین یا روزه گرفتن 60 روز پشت سر هم که یک ماه و یک روز پشت هم و ما بقی آن را به تدریج می توان روزه گرفت.
• آیت الله اراکی (ره): کفاره عمدا عمل نکردن به نذر، این است که یک بنده آزاد کند یا 60 فقیر را سیر کند و یا دو ماه پشت سر هم روزه بگیرد.
• آیت الله بهجت (ره): اگر از روی عمد به نذر خود عمل نکند، باید یک بنده آزاد کند یا ده فقیر را سیر کند یا آنان را بپوشاند و اگر نتواند 3 روز روزه بگیرد.
• آیت الله تبریزی (ره): اگر عمداً با نذر مخالفت کند باید کفاره مخالفت با قسم را بدهد.
• آیت الله خامنه ای (دام ظلّه): کفاره نذر مثل کفاره قسم است.
• آیت الله خویی (ره): اگر از روی عمد به نذر خود عمل نکند باید کفاره بدهد و کفاره آن همان کفاره شکستن قسم است.
• آیت الله سیستانی (دام ظلّه): اگر از روی اختیار به نذرش وفا نکند باید کفاره بدهد و کفاره آن مانند کفاره مخالفت با قسم است.
• آیت الله شبیری زنجانی (دام ظلّه): اگر انسان از روی اختیار به نذر خود عمل نکند باید کفاره بدهد یعنی یک بنده آزاد کند یا به 60 فقیر یک مد طعام دهد یا دو ماه پی در پی روزه بگیرد.
• آیت الله صافی گلپایگانی (دام ظلّه): اگر انسان از روی اختیار به نذرش عمل نکند باید کفاره بدهد و مطابق با احتیاط در کفاره نذر برای کسانی که عاجزند از آزاد کردن بنده، 60 مسکین را اطعام کند و اگر عاجز بود جمع کند بین پوشاندن 10 فقیر و دو ماه روزه پی در پی و با عجز از پوشاندن ده فقیر اکتفا به دو ماه روزه کند و دو ماه پی در پی، یعنی یک ماه و یک روز پشت هم باشد و بقیه به فاصله اشکال ندارد.
• آیت الله فاضل لنکرانی (ره): اگر انسان از روی اختیار به نذر خود عمل نکند باید کفاره بدهد، یک بنده آزاد کند و یا به 60 فقیر طعام دهد و یا دو ماه پشت سر هم روزه بگیرد که یک ماه و یک روز آن را پشت هم و ما بقی را با فاصله روزه بگیرد.
• آیت الله گلپایگانی (ره): اگر انسان از روی اختیار به نذر خود عمل نکند باید کفاره بدهد یعنی یک بنده آزاد کند یا به 60 فقیر طعام دهد یا دو ماه پی در پی روزه بگیرد (که یک ماه و یک روز آن پشت هم باشد و جایز است مابقی را با فاصله بگیرد.)
• آیت الله مکارم شیرازی (دام ظلّه): اگر کسی از روی اختیار به نذر خود عمل نکند باید کفاره دهد یعنی یک بنده آزاد کند یا به 60 فقیر طعام دهد یا دو ماه پی در پی روزه بگیرد. احتیاط واجب آن است که 31 روز آن پی در پی باشد.
• آیت الله وحید خراسانی (دام ظلّه): اگر انسان از روی اختیار به نذر خود عمل نکند باید کفاره بده، یک بنده آزاد کند یا ده فقیر را سیر کند یا بپوشاند و اگر این ها را نتواند باید 3 روز پی در پی روزه بگیرد.

احکام مربوط به نذر

در ادامه به برخی احکام مربوط به کفاره روزه بر اساس فتوای 2 مرجع تقلید اشاره می شود.

امام خمینی (ره)

احکام زیر در مورد نذر می باشد که بر اساس توضیح المسائل امام خمینی و شماره مسئله استخراج شده است.

• مسأله 2642: نذر كننده بايد مكلف و عاقل باشد و به اختيار و قصد خود نذر كند. بنابراين نذر كردن كسى كه او را مجبور كرده ‏اند، يا به واسطه عصبانى شدن بى‏اختيار نذر كرده، صحيح نيست.
• مسأله 2644: نذر زن بى ‏اجازه شوهرش باطل است.
• مسأله 2645: اگر زن با اجازه شوهر نذر كند، شوهرش نمى ‏تواند نذر او را به هم بزند، يا او را از عمل كردن به نذر جلوگيرى نمايد.
• مسأله 2646: هرگاه فرزند نذرى كند اگر چه بدون اجازه پدر هم باشد بايد به آن نذر عمل نمايد.
• مسأله 2648: اگر نذر كند كه كار حرام يا مكروهى را انجام دهد، يا كار واجب يا مستحبى را ترك كند، نذر او صحيح نيست.
• مسأله 2649: اگر نذر كند كه كار مباحى را انجام دهد يا ترك نمايد، چنانچه به جا آوردن آن و تركش از هر جهت مساوى باشد، نذر او صحيح نيست، و اگر انجام آن از جهتى بهتر باشد و انسان به قصد همان جهت نذر كند، مثلا نذر كند غذايى را بخورد كه براى عبادت قوت بگيرد، نذر او صحيح است، و نيز اگر ترك آن از جهتى بهتر باشد، و انسان براى همان جهت نذر كند كه آن را ترك نمايد، مثلا براى اين كه دود مضر است، نذر كند كه آن را استعمال نكند، نذر او صحيح مى‏ باشد.
• مسأله 2652: اگر نذر كند روزه بگيرد ولى وقت و مقدار آن را معين نكند چنانچه يك روز روزه بگيرد، كافى است. و اگر نذر كند نماز بخواند و مقدار و خصوصيات آن را معين نكند، اگر يك نماز دو ركعتى بخواند كفايت مى‏ كند واگر نذر كند صدقه بدهد و جنس و مقدار آن را معين نكند اگر چيزى بدهد كه بگويند صدقه داده، به نذر عمل كرده است و اگر نذر كند كارى براى خدا بجا آورد، در صورتى كه يك نماز بخواند يا يك روز روزه بگيرد، يا چيزى صدقه بدهد، نذر خود را انجام داده است.
• مسأله 2653: اگر نذر كند روز معينى را روزه بگيرد، بايد همان روز را روزه بگيرد، و چنانچه در آن روز مسافرت كند، قضاى آن روز بر او واجب است.
• مسأله 2657: اگر نذر كند كه در هر هفته روز معينى مثلا روز جمعه را روزه بگيرد چنانچه يكى از جمعه‏ها عيد فطر يا قربان باشد، يا در روز جمعه عذر ديگرى مانند حيض براى او پيدا شود، بايد آن روز را روزه نگيرد و قضاى آن را به جا آورد.
• مسأله 2658: اگر نذر كند كه مقدار معينى صدقه بدهد، چنانچه پيش از دادن صدقه بميرد بايد آن مقدار را از مال او صدقه بدهند.
• مسأله 2659: اگر نذر كند كه به فقير معينى صدقه بدهد، نمى ‏تواند آن را به فقير ديگر بدهد و اگر آن فقير بميرد، بنابر احتياط بايد به ورثه او بدهد.
• مسأله 2661: كسى كه نذر كرده زيارت برود و غسل زيارت و نماز آن را نذر نكرده لازم نيست آن ها را بجا آورد.
• مسأله 2663: اگر براى خود امام عليه السلام چيزى نذر كند، چنانچه مصرف معينى را قصد كرده، بايد به همان مصرف برساند و اگر مصرف معينى را قصد نكرده، بايدبه فقرا و زوار بدهد يا مسجد و مانند آن بسازد و ثواب آن را هديه آن امام نمايد، و همچنين است اگر چيزى را براى امامزاده‏ اى نذر كند.
• مسأله 2664: گوسفندى را كه براى صدقه، يا براى يكى از امامان نذر كرده ‏اند پشم آن و مقدارى كه چاق مى‏ شود جزو نذر است، و اگر پيش از آن كه به مصرف نذر برسد شير بدهد يا بچه بياورد، بايد به مصرف نذر برسانند.
• مسأله 2665: هر گاه نذر كند كه اگر مريض او خوب شود، يا مسافر او بيايد، عملى را انجام دهد چنانچه معلوم شود كه پيش از نذر كردن مريض خوب شده، يا مسافر آمده است عمل كردن به نذر لازم نيست.

آیت الله سیستانی

احکام زیر در مورد نذر می باشد که بر اساس توضیح المسائل آیت الله سیستانی و شماره مسئله استخراج شده است.

• مسأله 2661: نذر زن بدون اذن قبلی، یا اجازه بعدی شوهر در آنچه با حقّ استمتاع او منافات دارد، صحیح نیست، حتی اگر قبل از ازدواج نذر کرده باشد. و صحت نذر زن در اموالش بدون اجازه شوهر محل اشکال است، پس باید رعایت احتیاط شود، مگر در حج و زکات و صدقه و احسان به پدر و مادر و صله ارحام.
• مسأله 2662: اگر زن با اجازه شوهر نذر کند، شوهرش نمی ‌تواند نذر او را به هم بزند، یا او را از عمل کردن به نذر جلوگیری نماید.
• مسأله 2663: در نذر فرزند، اجازه پدر شرط نیست، ولی اگر پدر یا مادر از عملی که آن را نذر کرده است منعش کنند ـ اگر نهی آن ها از روی شفقت باشد و مخالفت موجب ایذاء آن ها باشد ـ نذرش باطل می‌ شود.
• مسأله 2664: انسان کاری را می ‌تواند نذر کند که انجام آن مقدور باشد، بنابراین کسی که مثلاً نمی ‌تواند پیاده کربلا برود، اگر نذر کند که پیاده برود، نذر او صحیح نیست، و اگر در وقت نذر مقدور باشد و بعداً عاجز شود، نذر باطل می ‌شود و چیزی بر او نیست بجز در موردی که نذر روزه کند که اگر از انجام آن عاجز شد احتیاط واجب آن است که یا به‌جای هر روز (750) گرم غذا به فقیری صدقه بدهد، یا 1٫5 کیلو به کسی بدهد که به‌جای او آن روزه را بگیرد.
• مسأله 2665: اگر نذر کند که کار حرام یا مکروهی را انجام دهد، یا کار واجب، یا مستحبی را ترک کند، نذر او صحیح نیست.
• مسأله 2668: اگر نذر کند عملی را انجام دهد، باید همان‌طور که نذر کرده به‌جا آورد، پس اگر نذر کند که روز اوّل ماه صدقه بدهد، یا روزه بگیرد، یا نماز اوّل ماه بخواند، چنانچه قبل از آن روز یا بعد از آن به‌ جا آورد کفایت نمی‌ کند. و نیز اگر نذر کند که وقتی مریض او خوب شد صدقه بدهد، چنانچه پیش از آنکه خوب شود صدقه را بدهد کافی نیست.
• مسأله 2669: اگر نذر کند روزه بگیرد ولی وقت و مقدار آن را معین نکند، چنانچه یک روز روزه بگیرد کافی است، و اگر نذر کند نماز بخواند و مقدار و خصوصیات آن را معین نکند، اگر یک نماز دو رکعتی بخواند، یا نماز وتر را بخواند کفایت می ‏کند، و اگر نذر کند صدقه بدهد و جنس و مقدار آن را معین نکند، اگر چیزی بدهد که بگویند صدقه داده، به نذر عمل کرده است، و اگر نذر کند کاری برای خدا به‌ جا آورد، در صورتی که یک نماز، یا یک روز روزه بگیرد، یا چیزی صدقه بدهد، نذر خود را انجام داده است.
• مسأله 2670: اگر نذر کند روز معینی را روزه بگیرد، باید همان روز را روزه بگیرد، و در صورتی که عمداً روزه نگیرد، باید گذشته از قضای آن روز، کفاره هم بدهد، ولی در آن روز اختیاراً می ‌تواند مسافرت کند و روزه را نگیرد، و چنانچه در سفر باشد لازم نیست قصد اقامت کرده و روزه بگیرد، و در صورتی که از جهت سفر یا از جهت عذر دیگری مثل مرض، یا حیض روزه نگیرد، لازم است روزه را قضا کند ولی کفاره ندارد.
• مسأله 2672: اگر نذر کند که تا وقت معینی عملی را ترک کند، بعد از گذشتن آن می ‌تواند آن عمل را به ‌جا آورد، و اگر پیش از گذشتن آن وقت از روی فراموشی، یا ناچاری انجام دهد، چیزی بر او واجب نیست، ولی باز هم لازم است که تا آن وقت آن عمل را به ‌جا نیاورد، و چنانچه دوباره پیش از رسیدن آن وقت بدون عذر آن عمل را انجام دهد باید کفاره بدهد.
• مسأله 2674: اگر نذر کند که در هر هفته روز معینی مثلاً روز جمعه را روزه بگیرد، چنانچه یکی از جمعه ‌ها عید فطر یا قربان باشد، یا در روز جمعه عذر دیگری مانند سفر یا حیض برای او پیدا شود، باید آن روز را روزه نگیرد و قضای آن را به ‌جا آورد.
• مسأله 2679: اگر برای حرم یکی از امامان، یا امامزادگان نذر کند و مصرف معینی را در نظر نداشته باشد، باید آن را در تعمیر و روشنایی و فرش حرم و مانند اینها مصرف کند، و اگر ممکن نشد یا آن حرم به کلی بی‌ نیاز بود، در راه کمک به زوّار مستمند آن حرم مصرف نماید. 

پرداخت نذورات از طریق خیریه حضرت فاطمه زهرا (س)

برای پرداخت آنلاین نذورات از طریق خیریه حضرت فاطمه زهرا (س) می توانید به 3 طریق اقدام نمایید:

• پرداخت از طریق سامانه:

  روی لینک زیر کلیک کرده و با وارد کردن شماره همراه خود اقدام به پرداخت آنلاین نذورات نمایید.

 

جمع بندی

نذر در لغت به معنای ملزم ساختن خود برای انجام کاری است که از قبل الزامی بر انجام آن نبوده، فرد با نذر کردن خود را ملزم به انجام کاری می‌کند که از قبل تکلیفی برای انجام آن نداشته است. می ‌توان نذر را برای حل مشکلات و رهایی از مصیبت ‌ها و همچنین دست ‌یابی به اموری خاص به کار گرفت. نذر در حقیقت نوعی توسل و وسیله جستن برای رسیدن به فضل الهی و تقرب به خداوند است.