در دین اسلام همان گونه که کسب درآمد از هر راهی مجاز نیست، خرج کردن مال نیز در هر راهی درست نیست. یکی از نیکو ترین راه های مورد تأیید اسلام برای صرف مال، صدقه دادن آن در راه خداست. صدقه چیزی است که انسان آن را به قصد قربت (نزدیک ‌شدن به خداوند) از مالش خارج می ‌کند، مثل زکات؛ ولی واژه صدقه را برای صدقه ی مستحب و زکات را برای صدقه ی واجب به کار می‌ برند. دادن مال در راه خدا را (تصدّق) و مال داده شده را (صدقه) می‌ نامند.

در سوره توبه آیه ۱۰۴ آمده است، خداوند خود، صدقات را می ‌گیرد: أَلَمْ یعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ هُوَ یقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبَادِهِ وَیأْخُذُ الصَّدَقَاتِ وَأَنَّ اللَّهَ هُوَ التَّوَّابُ الرَّ‌حِیمُ  (ترجمه: آیا ندانسته ‌اند که تنها خداست که از بندگانش توبه را می ‌پذیرد و صدقات را می‌ گیرد و خداست که خود توبه ‌پذیر مهربان است.)

در تفسیر نمونه ذیل این آیه آمده است: این تعبیر، عظمت و شکوه این حکم اسلامی را مجسم می ‌سازد و علاوه بر تشویق همه مسلمانان به این فریضه الهی، هشدار می‌ دهد در پرداخت زکات و صدقات، نهایت ادب و احترام را به خرج دهند؛ چرا که گیرنده خداست. همچنین در روایتی از امام سجاد (ع) آمده است: إنَّ الصَّدَقَة لاتَقَع فی یدِ العَبدِ حتّی تَقَعُ فی یدِ الرَّب (ترجمه: صدقه در دست بنده قرار نمی ‌گیرد مگر این که قبلا در دست خدا قرار گیرد.)

اقسام صدقه

صدقات به دو دسته تقسیم می ‌شوند:

• واجب:

  در این نوع از صدقه، شخص باید بخشی از اموال شخصی خودش را با شرایطی خاص به افراد مخصوصی بدهد. صدقه واجب مثل زکات، خمس و فطریه.

• مستحب:

این نوع صدقه اندازه خاصی ندارد و انسان می ‌تواند هر مقدار از مالش را که بخواهد در راه خدا به فقرا و نیازمندان ببخشد.

ویژگی‌ ها و شرایط صدقه دادن

آن‌گونه که از سخنان معصومان (ع) و آیات قرآن کریم استفاده می‌ شود صدقه دارای شرایطی است از جمله:

• قبل از هر چیز، صدقه باید از اموال حلال و خوب و سالم باشد.
• بهتر است که صدقه و انفاق مخفی باشد.
• صدقه و انفاق همراه با آزار و منت نباشد.
• انفاق و صدقه باید توأم با اخلاص و خلوص نیت باشد.
• انفاق و صدقه از اموالی باشد که آنها را دوست داریم و مورد علاقه ماست.
• انفاق کننده هرگز خود را مالک حقیقی تصور نکرده، بلکه خود را واسطه بین خدا و خلق بداند.

مصارف صدقه

خداوند در آیات قرآن مصارف صدقه را هشت مورد بیان می‌ کند:

• فقرا
• مساکین
• عاملان و جمع‌کنندگان زکات: در حقیقت آنچه به آنان داده می‌ شود، به منزله مزد و اجرتشان است.
• مُؤلِفَة قلوبُهُم: یعنی کسانی که انگیزه ی نیرومندی برای کمک به اسلام ندارند و با تشویق مالی می ‌توان محبتشان را جلب کرد.
• آزاد ساختن بردگان
• ادای دِین بدهکاران: منظور کسانی است که بدون جُرم و تقصیر زیر بار بدهکاری مانده و از ادای آن عاجز شده ‌اند.
• مصرف در راه خدا: منظور از آن، تمام راه ‌هایی است که بر گسترش و تقویت آیین الهی منتهی شود.
• کمک به واماندگان در راه (وَ ابنِ سبیل): یعنی مسافرانی که در راه مانده و زاد و توشه کافی برای رسیدن به مقصد ندارند.

کیفیت صدقه دادن

• دو روش ناپسند از نگاه قرآن:خداوند دو روش در صدقه‌ دادن را نهی کرده است و پرداخت صدقه از این دو روش را باطل می داند:
  • صدقه برای ریا و خودنمایی باشد. در چنین موردی صدقه از همان ابتدا باطل می‌شود.
  • صدقه‌ای که بعداً با منت و اذیت، ثواب و ارزشش از بین می ‌رود.

باطل بودن این دو قسم صدقه از این رو است که برای رضای خدا انجام نشده یا اگر هم برای رضای خدا بوده، شخص نتوانسته نیت خود را خالص نگه دارد و با منت و اذیت آن را   باطل کرده است.

• دو روش نیکو از نگاه قرآن: خداوند در قرآن دو قسم صدقه دادن را مطرح کرده و هر دو را ستوده است:
  • صدقه پنهان: انسان را از ریا دور می ‌سازد و آبروی فقیر محفوظ می‌ ماند و فقیر احساس ذلت و خفت نمی ‌کند. از آنجا که بنای دین بر اخلاص است، هر آنچه عمل خالص ‌تر باشد، فضیلت بیشتری دارد و به همین جهت خدای سبحان صدقه مخفی را بر صدقه علنی ترجیح داده و می‌ فرماید: (اگر مخفیانه صدقه دهید برایتان بهتر است.)
  • صدقه آشکار: که تشویق و دعوت عملی مردم به کار نیک و مایه دلگرمی فقرا و مساکین است؛ چرا که می ‌بینند در جامعه کسانی هستند که به حال آنان ترحم می‌کنند؛ همچنین این کار باعث می ‌شود روحیه یاس و نا امیدی از فقرا برود.

مصادیق صدقه

صدقه هدیه ‌ای است که از طرف افراد حقیقی یا حقوقی به منظور خیریه و بهره‌ مند شدن افراد دیگر، داده می ‌شود.صدقه ممکن است به صورت‌ های زیر باشد:

• وجه نقد
• خدمات
• وسایل استفاده شده یا استفاده نشده‌ ای مانند پوشاک، اسباب‌بازی
• کمک‌ های ضروری از جمله کمک ‌های انسان‌ دوستانه
• کمک به توسعه و گسترش و نیاز های ضروری بدن انسان مانند خون و پیوند اندام
• و…

رسول خدا (ص) فرمود: هر معروفی صدقه به شمار می ‌آ‌ید و هر آنچه را که مؤمن برای خود و خانواده و همسرش هزینه کند و نیز هر آنچه با آن آبروی خود را حفظ کند برایش صدقه نوشته می‌شود.

در مورد این که از چه چیز هایی باید صدقه داد، در آیات قرآن و روایات آمده است: از طیبات صدقه بدهید؛ یعنی اموال پاک و حلالی که شخص از راه حلال آن ها را به دست می‌ آورد، به علاوه سعی شود از اموال پست و ناقابل در صدقه استفاده نشود؛ زیرا صدقه دادن برای به دست آوردن رضایت خدا انجام می ‌گیرد که یک طرف آن بینوایان و فقیران، و طرف دیگرش خدا است و اگر مؤمنان این مسائل را رعایت ننمایند، هم توهین به خداوند است و هم تحقیری نسبت به نیازمندان و بینوایان‌.

مقدار صدقه

در صدقه دادن شخص باید اعتدال را رعایت کند؛ یعنی نه به گونه ‌ای باشد که در صدقه دادن بخیل باشد و نه آن گونه صدقه دهد که برای خود مشکل ایجاد کند. مقدار حداقل صدقه به توان شخص بستگی دارد، حتی در برخی روایات یک جرعه آب هم به عنوان صدقه بیان شده است.

آثار و برکات صدقه دادن

روایات بسیاری درباره فضیلت و برکات صدقه نقل و فواید و آثار زیادی برای آن بیان شده است. در زیر به برخی از آنان اشاره شده است:

• دوری از بلا و مرگ بد: رفع بلا، دوری از مرگ سوء و… از آثار انفاق است. امام باقر (ع) می ‌فرماید: (صدقه هفتاد بلا را از انسان دور می ‌کند و نیز مرگ سوء را از انسان دور می‌ نماید؛ چرا که صاحب صدقه هرگز با مرگ سوء از دنیا نمی‌رود.)

همچنین در جای دیگر می فرمایند: (کار خیر و صدقه، فقر را می‌برد، بر عمر می‌افزاید و هفتاد مرگ بد را از صاحب خود دور می‌کند.)

• طول عمر: پیامبر اکرم (ص) می‌ فرماید: (صدقه و صله رحم شهر ها را آباد می ‌کند و بر عمر ها می ‌افزاید.)
• شفای مریض: از دیگر آثار مهم صدقه و انفاق، شفای مریض است. در حدیثی از معصومان (ع) آمده است: (بیمارانِ خود را به وسیله صدقه درمان کنید.) و در حدیث دیگری می ‌خوانیم که مستحب است مریض با دست خود صدقه بدهد.
• دور کننده فقر: از امام باقر (ع) نقل شده است که می ‌فرماید: (نیکی و صدقه فقر را دور می ‌کند.)
• آثار معنوی صدقه: از نظر قرآن کریم صدقه در راه خدا، تجارتی پر سود و معامله‌ ای ارزشمند است که موجب جلب پاداش‌ های عظیم و رسیدن به بهشت الهی شده، انسان را از هول و هراس قیامت ایمن نموده و موجب نجات از عذاب دردناک الهی می‌ شود.
• دفع نحوست: پیامبر (ص) می ‌فرماید: هرگاه شب را به صبح آوردی، صدقه‌ ای بده تا نحسی آن روز را از تو دور کند و هرگاه روز را به شب آوردی، صدقه ‌ای بده تا نحسی آن شب را از تو دور کند.
• عامل عبور از صراط: امام صادق (ع) می‌ فرماید: در طلب گذر از صراط بودم پس آن را در صدقه دادن یافتم.
• مایه ضمانت بهشت: امیرالمؤمنین (ع) می‌ فرماید: برای شش گروه بهشت را ضمانت می‌ کنم. یکی مردی که صدقه‌ ای را کنار بگذارد که بدهد، اما بمیرد؛ پس او اهل بهشت است. پنج گروه دیگر اینان ‌اند: عیادت ‌کننده از بیمار، جهادگر، حج‌ گزار، راهی نماز جمعه و راهی تشییع جنازه که بیمرند و به خانه باز نگردند.

پرداخت صدقه از طریق خیریه حضرت فاطمه زهرا (س)

برای پرداخت آنلاین صدقه از طریق خیریه حضرت فاطمه زهرا (س) می توانید به 3 طریق اقدام نمایید:

• پرداخت از طریق سامانه:

  روی لینک زیر کلیک کرده و با وارد کردن شماره همراه خود اقدام به پرداخت آنلاین صدقه نمایید.

 

جمع بندی

صدقه‌ دادن موجب آرامش خاطر و ازدیاد نعمت‌ های زندگی می‌ شود. صدقه به معنای خیر رساندن است. بنابراین اگر اعمال خود را بررسی کنیم، خواهیم دید در بسیاری مواقع تنها فکر کردیم که صدقه داده ‌ایم و در بسیاری مواقع نیز بی ‌آنکه بدانیم، بلایا را از زندگی ‌مان رفع و دفع کرده ‌ایم. به‌طور حتم صدقه دادن علاوه بر آنکه اثرات مثبت اجتماعی و فرهنگی دارد، موجب آرامش خاطر فرد نیز می‌شود.

گاه تصور می‌ کنیم اگر پول، وقت یا لوازم خود را به یک نیازمند اختصاص دهیم، از داشته ‌هایمان کسر کرده ‌ایم. در حالی‌که مصداق صدقه چنین نیست و با هر کسر کردنی، نعمت به زندگی ‌مان افزوده می‌ گردد. باغبانی را به هنگام هرس کردن درخت می ‌بینیم و چون علمی از باغبانی نداریم، از او می ‌پرسیم بریدن برگ و شاخه‌ ها موجب کاهش ثمر درختان نمی ‌گردد؟ آن‌وقت باغبان پاسخ می ‌دهد که خیر! اگر درخت هرس نشود دیگر ثمره ‌ای نخواهد داشت. مصداق صدقه دادن نیز مشابه هرس یک درخت است، هرچه که کسر گردد، بیشتر در زندگی‌ مان ثمره خواهد داد.