خمس يكی از واجبات مالی اسلام می باشد، که از نظر قرآن و روايات، دارای اهميت خاصی است و به منظور رفع مشکلات مالی امت اسلامی و توزیع عادلانه ثروت و تقویت بنیه مالی حکومت اسلامی در جهت رفع نیازهای امت اسلامی وضع شده است. به همین علت يكی از مسایل حياتی جامعه به شمار می رود و برای هر مسلمانی، آشنایی با ماهيت و مقررات خمس ضروری است.
تعریف خمس
خمس از نظر لغت به معنای يك پنجم است و در شرع عبارت است از اینکه، هر فرد واجد شرایط باید خمس هفت چیز را طبق ضوابط خاصی و به عنوان حق واجب الهی بپردازد.
مصارف خمس
خداوند در آيه 41 سوره انفال، وجوب خمس و مصارف آن را به طور فشرده بيان نموده و اهميت آن را گوشزد كرده است.
قرآن در سوره انفال آیه ۴۱ می‌گوید: و اگر به خداوند و آنچه بر بنده خود (محمد صلی اللّه علیه و آله و سلم) در روز جدایى (حق از باطل)، روز درگیرى دو گروه (با ایمان و بى ایمان در جنگ بدر) نازل کردیم، ایمان دارید، بدانید که هر چه غنیمت گرفتید، همانا خمس (یک پنجم) آن براى خداوند و رسول خدا و خویشاوندان او (اهل بیت علیهم السلام) و یتیمان و بینوایان و در راه ماندگان (از سادات) است و خداوند بر هر چیزى تواناست.
خمس به دو سهم تقسیم می شود، که هر دو سهم باید به مرجع تقلید یا نماینده وی داده شود، مگر آن که از ایشان اجازه گرفته و در راهی مصرف شود که آن ها اجازه می دهند:
- سهم امام: نیمی از خمس است که به خدا، پیامبر (ص) و امام معصوم، تعلق دارد. در زمان غیبت امام، مراجع تقلید شیعه، سهم امام را دریافت می کنند و برای ترویج و تقویت اسلام خرج می کنند. برخی از فقیهان شیعه معتقدند که سهم امام در زمان غیبت، باید در مواردی مصرف شود که مرجع تقلید، گمان می کند یا می داند که اگر امام معصوم حاضر بود، آن را در همان موارد مصرف می کرد. مانند حوزه های علمیه، بنای مساجد، امور کتابخانه ها و مدارس و رسیدگی به نیازمندان.
- سهم سادات: نیمی از خمس حق سادات مستمند و درمانده است، كه به آن سهم سادات گفته می شود.
تفاوت میان خمس و زکات
تفاوت مهم میان خمس و زکات این است که زکات جزء اموال عمومی جامعه اسلامی محسوب می‌شود، لذا مصارف آن عموما در همین قسمت می‌باشد. ولی خمس از مالیات هایی است که مربوط به حکومت اسلامی می باشد. یعنی مخارج دستگاه حکومت اسلامی و گردانندگان این دستگاه از آن تأمین می‌شود. محروم بودن سادات از دست یابی به زکات، در حقیقت برای دور نگه داشتن خویشاوندان پیامبر از این قسمت است، تا بهانه‌ای به دست مخالفان نیفتد که پیامبر خویشان خود را بر اموال عمومی مسلط ساخته‌است. ولی از سوی دیگر نیاز سادات نیز باید از طریقی تأمین شود. در حقیقت خمس نه تنها یک امتیاز برای سادات نیست، بلکه یک نوع کنار زدن آن ها، به خاطر مصلحت عموم و به خاطر این که هیچ گونه سوء ظنی تولید نشود، می باشد.
موارد وجوب خمس | خمس به چه چیزهایی تعلق می گیرد؟
به نظر فقهای شیعه موارد وجوب خمس عبارت اند از:
- سود حاصل از کسب و کار و همه درآمد ها و منافع شخص، در صورتی که از مؤونه (مخارجی که در زندگی هزینه می گردد) و هزینه های جاری سالانه زندگی زیاد بیاید.
- معادن شامل طلا، نقره، سرب، مس، آهن، نفت، فیروزه، عقیق و هر چیزی که معدن بر آن صدق کند در صورتی که به مقدار نصاب باشد.
- گنج، به معنای مالی که در مکانی همچون زمین، دیوار و یا تنه درخت و شبیه به این موارد پنهان شده باشد و در عرف به آن گنج گفته شود.
- مال حلال مخلوط به حرام به گونه ای که جداسازی آن ها از یکدیگر ممکن نباشد و مقدار و صاحب مال حرام نیز معلوم نباشد.
- جواهری که با غواصی از دریا به دست می آید، نظیر مروارید و مرجان. در صورتی که به حد نصاب (هجده نخود طلا) برسد.
- غنیمت هایی که از جنگی که با امر امام (ع) با کفار روی داده، به دست آمده است.
- زمینی که کافر ذمّی (آن دسته از اهل‌کتاب که در کشور اسلامی زندگی می کنند) از مسلمان بخرد.
پرداخت خمس از طریق خیریه فاطمه زهرا (س)
برای پرداخت آنلاین خمس از طریق خیریه فاطمه زهرا (س) می توانید به 3 طریق اقدام نمایید:
-
پرداخت از طریق سامانه:
روی لینک زیر کلیک کرده و با وارد کردن شماره همراه خود اقدام به پرداخت آنلاین خمس نمایید.
-
از طریق شماره حساب:
از طریق شماره حساب های زیر، می توانید زکات خود را پرداخت نمایید.
-
-
حساب ارزی بانک ملت: 11Sac132907
-
شماره کارت بانک ملت: 6575-6264-3378-6104
-
شایان ذکر است، پس از پرداخت مستقیم به شماره کارت موسسه، لطفا رسید خود را همراه با موضوع پرداخت (خمس) از طریق پیامک یا واتساپ به شماره زیر ارسال نمایید:
09016774430
-
از طریق اپلیکیشن نیکوکار
سال خمسی
هر فرد بالغی لازم است روزی را برای محاسبه سال خمسی خود قرار دهد. برخی مراجع تقلید آغاز سال خمسی را اولین مالی که به انسان می رسد (هدیه، حقوق و …) می دانند. برخی دیگر اولین درآمد و برخی اولین روز آغاز کار.
هنگامی که از آغاز سال خمسی یک سال گذشت، آن روز وقت حساب سال است. کیفیت اجمالی محاسبه خمس به فتوای بیشتر مراجع چنین است:
چیزهایی که برای خوراک و مانند آن مورد استفاده قرار می گیرد و عین آن از بین می رود (مانند خوراکی ها، مواد شوینده و …) چنانچه تا آخر سال خمسی زیاد بیاید باید خمس (یک پنجم) آن را به قیمت روز بپردازند و چیز هایی از مخارج زندگی که مورد نیاز انسان است و با استفاده از بین نمی رود (مانند فرش، یخچال، وسیله نقلیه و …) اگر آن ها را از درآمد بین سال تهیه کرده هر چند سال هم بر آن ها بگذرد خمس به آن ها تعلق نمی گیرد مگر این که نیازش از آن برطرف شود، اما اگر اصل این وسایل را از درآمد آخر سال که خمس آن داده نشده تهیه کرده باید خمس آن را بپردازد.
احکام خمس
در زیر به برخی از احکام مربوط به پرداخت خمس اشاره شده است:
- تأخیر در پرداخت خمس جایز نیست و کسی حق ندارد پرداخت خمس را به تأخیر انداخته و خود را بدهکار اهل خمس حساب کند.
- خمسِ اموال همسر و فرزندان، بر عهده خود آن هاست.
- خمس را باید تحویل مرجع تقلید داد یا با اجازه او به مصرف رساند و تصرف در خمس بدون اذن مجتهد جایز نیست.
- خمس از عبادات است و باید با قصد قربت پرداخت شود.
- کسی که شغل ندارد، اگر اتفاقا معامله ای کند و سودی ببرد (بعد از آن که یک سال از وقتی که فایده برده، بگذرد) باید خمس مقداری را که از خرج سالش زیاد آمده بدهد.
- مهریه زن و مالی که به انسان ارث می رسد، خمس ندارد.
- چنانچه شخص در هزینه سالانه خود زیاده روی کرده باشد خمس آن بخش را نیز باید بپردازد.
- اگر شک داریم میزبان ما خمس می پردازد یا نه، جستجو و کنکاش ممنوع بوده و خوردن غذای او اشکال ندارد.
جمع بندی
جای ترديد نيست كه هر دين و مرامی برای ترويج و اداره تشكيلات آن نيازمند به بودجه است. لذا اسلام نيز برای اين منظور بودجه هایی مقرر كرده و بعضی از منابع ثروت را اموال عمومی اعلام كرده است و خمس نيز يكی از بودجه های اساسی اسلامی است كه در حفظ دين و اداره تشكيلات آن و تأمين مصالح جامعه و رفع نيازمندی های آن نقش مهمی به عهده دارد. چه سهم سادات که موجب رفع نيازمندی های سادات فقير، يتيم، درمانده می گردد چنانكه زكات كه، بر سادات حرام است، برای اداره و رفع گرفتاری های مستمندان ديگر جامعه می باشد و سهم امام که به امام (ع) و ساير رهبران دينی امكان می دهد، دين را ترويج كرده و تشكيلات آن را اداره كنند و مصالح جامعه را تأمين نمايند.
